PK

Karabin maszynowy PK(PKS), PKM(PKMS), PKMN(PKMSN), PKT

Geneza radzieckiego karabinu maszynowego PK sięga lat pięćdziesiątych XX wieku. W ramach prac konstrukcyjnych nad karabinami maszynowymi kalibru 7,62 mm, zasilanymi amunicją 7,62 x 54 mm, mającymi zastąpić wszystkie znajdujące się na uzbrojeniu Armii Czerwonej ciężkie i ręczne karabiny maszynowe, przedstawiono kilka projektów, m.in. uniwersalne karabiny maszynowe bazujące na konstrukcji używanych przez Armię Czerwoną karabinów maszynowych DPM oraz SG-43 (SGM) oraz konstrukcje zbudowane od podstaw. Spośród kilku tych ostatnich projektów broni do dalszych prac wybrano uniwersalne karabiny maszynowe: konstrukcji M.T.Kałasznikowa oraz projektu G.I. Nikitina i J.M.Sokołowa. W 1958 r. zbudowano prototypy obu typów karabinów a w 1960 r. przeprowadzono jednocześnie badania poligonowe obu konstrukcji. Do produkcji skierowano ostatecznie konstrukcję Kałasznikowa, na decyzję o wyborze tego typu miał m.in. wpływ wysoki stopień jego unifikacji z będącym już na uzbrojeniu karabinkiem AK oraz ręcznym karabinem maszynowym RPK.

Karabin maszynowy Kałasznikowa wszedł w 1961 roku do uzbrojenia Armii Radzieckiej pod nazwą: 7,62 mm karabin maszynowy PK (Pulemiot Kałasznikowa). Karabin posiada zasilanie taśmowe (początkowo stosowano taśmę ciągłą, później segmentową składającą się z odcinków po 50 naboi). Taśma o pojemności stu naboi jest przechowywana w blaszanej skrzynce amunicyjnej mocowanej pod komorą zamkową broni. Równocześnie z PK opracowano odmianę PKS (Puleijot Kałasznikowa Stankowyj) - wszedł on do produkcji w 1962 r. Odmiana PKS pełni funkcję ciężkiego karabinu maszynowego - posiada podstawę trójnożną oraz większy zapas amunicji. Do karabinu PKS stosowano podstawę trójnożną 6T2 konstrukcji E.S.Samożenkowa o masie 7,5 kg. Jako ckm karabin jest używany z taśmą o pojemności 200 naboi (skrzynka amunicyjna jest w takim przypadku ustawiana obok broni). Istnieje także odmiana tego ukm pod nazwą PKB. Przeznaczona jest do mocowania na zewnątrz wozów bojowych z tym, że zamiast kolby i chwytu pistoletowego zastosowano tylce.

W roku 1962 do uzbrojenia przyjęto pochodny PK, czołgowy karabin maszynowy PKT (Pulemiot Kalasznikowa Tankowyj). PKT posiada niewymienną dłuższą lufę o grubszych ściankach oraz zamknięty regulator gazowy. Karabin wyposażono w elektrospust. Zasilanie zapewnia taśma o pojemności 250 naboi.

W 1969 r. PK/PKS zostały zmodernizowane i jako PKM/PKMS (Pulemiot Kałasznikowa Modernizowannyj/ Pulemiot Kalasznikowa Modernizirowannyj Stankowyj) wprowadzone do masowej produkcji. Zmiany konstrukcyjne miały na celu zmniejszenie masy karabinu. Osiągnięto to poprzez szerokie zastosowanie przy produkcji technologii tłoczenia. PKM/PKMS różni się od PK/PKS budową niektórych zespołów, przy czym zasada działania broni pozostała taka sama. Zastosowano lżejszą lufę (bez żeber) i nowy tłumik płomienia. Pokrywę komory zamkowej i osłonę donośnika zaczęto tłoczyć z cieńszej blachy. Aby zachować sztywność pojawiły się na nich charakterystyczne przetłoczenia. Kolbę wyposażono w oporę naramienną ułatwiającą strzelanie z dwójnogu. Zmiany spowodowały zmniejszenie masy broni z dotychczasowych 9 kg do 7,5 kg. W PKMS zastosowano nową podstawę trójnożną 6T5 konstrukcji L.W.Stiepanowa o masie 4,5 kg. Na początku lat siedemdziesiątych ub. wieku pojawiła się wersja PKMN/PKMSN wyposażona w podstawę do mocowania nocnego celownika noktowizyjnego PPN-3 (w Polsce również PCS-5 Gabro).

Rodzina karabinów maszynowych PK jest użytkowana w około 40 krajach świata. Są lub były produkowane m.in. w Bułgarii (PK, PKM i PKT), Chinach (PKT oraz PKM jako Typ 80), Serbii (PKT oraz PK jako M80), Rumunii (PK i PKT) oraz w Polsce, przez Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" w Poznaniu (obecnie H. Cegielski - Poznań S.A.) - od 1968 roku produkowano tu PK/PKS i PKT, od 1974 r. PKM/PKMS, od 1976 r. PKMN/PKMSN, a później zmodernizowane jego wersje PKMP/PKMSP, PKMNP/PKMSNP. W Polsce, w latach 1995-1999, opracowano modyfikację km PKM/PKMS (pod nazwą PKM/PKMS-NATO) dostosowaną do amunicji 7,62 x 51 mm. Przekonstruowano lufę (odmienne wymiary komory nabojowej), suwadło, podstawę donośnika, zamek i wyrzutnik. Przekonstruowano także taśmę nabojową. Broni nie wprowadzono do produkcji, W 1995 r. opracowano także km PKT-Grom. Jest to km czołgowy PKT na regulowanej podstawie kolumnowej, przystosowany do montażu m.in. na jednostkach pływających. Posiada muszkę kołową, spust mechaniczny i tylce. Natomiast ukm PKMP/PKMSP wyposażony jest w podświetlane gazowymi trytowymi źródłami światła przyrządy celownicze, a PKMNP/PKMSNP - w podświetlane przyrządy celownicze i celownik noktowizyjny. W Polsce rodzina karabinów maszynowych PK/PKM stanowi podstawową broń wsparcia na szczeblu drużyny i plutonu (zmechanizowanego, piechoty górskiej, desantowo-szturmowego, kawalerii powietrznej, obrony terytorialnej). PKT jest natomiast uzbrojeniem wozów bojowych i samochodów. Następcą PK/PKM/PKS/PKMS w Wojsku Polskim jest wprowadzana obecnie do jednostek rodzina karabinów maszynowych UKM-2000 (wz. 2000) zasilanych amunicją 7,62 x 51 mm, opartych na konstrukcji ukm PKM/PKMS.

Ogólna charakterystyka broni:

Karabin maszynowy PK/PKM należy do rodziny zespołowej broni strzeleckiej wsparcia pododdziału. Przeznaczony są do zwalczania celów na odległościach do 1000 m (odmiana PKS/PKMS - do 1500m).

Jest to broń samoczynna działająca na zasadzie odprowadzenia części gazów prochowych przez boczny otwór w lufie. Ryglowanie następuje poprzez obrót zamka. Broń strzela z zamka otwartego. Mechanizm (PK/PKM - mechaniczny, PKT - elektrospust) spustowy umożliwia prowadzenie wyłącznie ognia seryjnego (ciągłego). Karabin posiada mechanizm zabezpieczający w postaci dźwigniowego bezpiecznika nastawnego. Ponieważ stosowane do km naboje mają wystającą kryzę karabin posiada tzw. wyłuskiwacz, znajdujący się w tylnej części suwadła i służący do wyciągania naboju z taśmy. Donośnik z wahliwym podajnikiem napędzany jest przez kształtowe powierzchnie suwadła. Sprężynujący wyciąg znajduje się w zamku, wyrzutnik zaś jest nieruchomy - jest nim występ komory zamkowej.

Lufa karabinu ma chromowany przewód oraz regulator gazowy o trzech nastawach, chłodzona jest powietrzem i szybkowymienna, zakończona szczelinowym tłumikiem płomienia Na zewnętrznej powierzchni lufy znajdują się wzdłużne żebra zwiększające powierzchnię promieniowania ciepła - tylko w PK/PKS.

Do rury tłoka gazowego umocowany jest na stałe dwójnóg. Broń jest zasilana z prawej strony, taśmą z otwartymi ogniwkami.

Przyrządy celownicze składają się z muszki stałej i nastawnego celownika krzywiznowego.

Dane taktyczno-techniczne PKM (w nawiasie PK)

* Kaliber: 7,62 mm
* Długość broni: 1196 (1173) mm
* Długość lufy: 605 mm
* Liczba (skok) bruzd: 4 (240 mm)
* Długość linii celowniczej: 664 (633) mm
* Masa broni: 7,5 (9) kg.
* Masa PKMN: 7,9 kg
* Masa lufy: 2,4 (2,6) kg.
* Masa skrzynki amunicyjnej na 100 nabojów (załadowanej): 3,9 kg.
* Odległość celowania: 100-1500 m
* Odległość strzału bezwzględnego do celu:
o wysokości 0,5 m: 420
o wysokości 1,7 m: 640 m
* Prędkość początkowa pocisku: 825 m/s
* Energia początkowa pocisku: 3230 J
* Szybkostrzelność teoretyczna: 600-700 strz/min.
* Szybkostrzelność praktyczna: do 250 strz/min.
* Typ naboju: 7,62x54 mm R
* Rodzaje stosowanych nabojów:
z pociskiem zwykłym ŁPS (w jednostce ognia 700 naboi)
z pociskiem smugowym T-46 (w jednostce ognia 100 naboi)
z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32 (w jednostce ognia 200 naboi)
nabój ślepy
* Masa naboju: 22-23 g
* Masa pocisku: 9,5-10,7 g
* Obsługa: 2 ludzi (celowniczy, pomocnik)

Standardowe wyposażenie broni: lufa zapasowa, pas nośny, wycior składany, przybornik, dwie skrzynki 100 i dwie 200 nabojowe z taśmami, odrzutnik i ramka do strzelania amunicją ślepą, pokrowce na broń i lufę, zestaw części zamiennych.

Dane taktyczno-techniczne PKMS (w nawiasie PKS)

* Kaliber: 7,62 mm
* Długość broni: 1196 (1173) mm
* Długość lufy: 605 mm
* Liczba (skok) bruzd: 4 (240 mm)
* Długość linii celowniczej: 677 mm
* Masa broni: 7,5 (9) kg
* Masa PKMSN: 7,9 kg
* Masa lufy: 2,4 (2,9) kg
* Masa podstawy: 4,5 (7,7) kg
* Całkowita masa broni z podstawą:
6T2: 15 (16,5) kg
6T5: 12 (13,5) kg
PKMSN: 15,4 kg
* Kąt ostrzału poziomego z broni zamontowanej na podstawie:
do celów naziemnych: 6T5: 30 stopni (6T2: 45 stopni)
do celów powietrznych 6T2/6T5: 360 stopni
* Masa skrzynki amunicyjnej na 200 nabojów (załadowanej): 8 kg
* Odległość celowania: 100-1500 m
* Odległość strzału bezwzględnego do celu:
o wysokości 0,5 m: 420 m
o wysokości 1,7 m: 640 m
* Prędkość początkowa pocisku: 825 m/s
* Energia początkowa pocisku: 3230 J
* Szybkostrzelność teoretyczna: 600-700 strz/min
* Szybkostrzelność praktyczna: do 250 strz/min
* Typ naboju: 7,62x54 mm R
* Rodzaje stosowanych nabojów:
z pociskiem zwykłym ŁPS (w jednostce ognia 1400 naboi)
z pociskiem smugowym T-46 (w jednostce ognia 200 naboi)
z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32 (w jednostce ognia 400 naboi)
nabój ślepy
* Masa naboju: 22-23 g
* Masa pocisku: 9,5-10,7 g
* Obsługa: 3 ludzi (celowniczy, pomocnik, amunicyjny)

Standardowe wyposażenie broni: lufa zapasowa, podstawa 6T5 (6T2), pas nośny, wycior składany, przybornik, sześć skrzynek 200 nabojowych z taśmami, odrzutnik i ramka do strzelania amunicją ślepą, pokrowce na broń i lufę, zestaw części zamiennych oraz pasy do przenoszenia podstawy i skrzynek amunicyjnych.

Dane taktyczno-techniczne PKT (w nawiasie PKT-Grom)

* Kaliber: 7,62 mm
* Długość broni: 1096 mm
* Długość lufy: 722 mm
* Liczba (skok) bruzd: 4 (240 mm)
* Masa broni: 10,5 (11) kg
* Masa lufy: 3,23 kg
* Masa podstawy kolumnowej PKT-Grom : 25 kg
* Wysokość podstawy (maks.): 1520 mm
* Całkowita masa broni z podstawą: 36 kg
* Kąt ostrzału z broni zamontowanej na podstawie:
w poziomie: 360 stopni
w pionie: od -20 stopni do +80 stopni
* Masa skrzynki amunicyjnej na 250 nabojów (załadowanej): 9,6 kg
* Odległość strzału bezwzględnego do celu:
o wysokości 0,5 m: 420 m
o wysokości 1,7 m: 640 m
* Prędkość początkowa pocisku: 855 m/s
* Energia początkowa pocisku: 3280 J
* Szybkostrzelność teoretyczna: 700-800 strz/min
* Szybkostrzelność praktyczna: do 250 strz/min
* Maksymalna długość serii: 500 strzałów
* Typ naboju: 7,62x54 mm R
* Rodzaje stosowanych nabojów:
z pociskiem zwykłym ŁPS
z pociskiem smugowym T-46
z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32
nabój ślepy
* Masa naboju: 22-23 g.
* Masa pocisku: 9,5-10,7 g.

Opracował: Tomasz kwato Kwasek

PK

PKMS na podstawie 6T5

PKS na podstawie 6T2

PKT

Militarium.net