Samochód Polski FIAT 508 III Junak

Samochód Polski FIAT 508 III Junak

Samochód Polski FIAT 508 III Junak, produkowany seryjnie w PZInż od 1936 roku stanowił rozwinięcie znanego modelu 508 I. Modernizacja dotyczyła między innymi unowocześnienia nadwozia i powiększenia jego wnętrza, zwiększenia mocy silnika z zachowaniem zasadniczych parametrów (zmiany: skrzynki biegów, zespołu wskaźników i części urządzeń sterujących). Przed przystąpieniem do seryjnego wytwarzania wprowadzono jednak w polskim samochodzie wiele zmian, znacznie podnoszących walory eksploatacyjne. Ulepszenia te polegały na wzmocnieniu ramy, osi przedniej, tylnego mostu, resorów, półosi napędowych, zmiana amortyzatorów, a także wprowadzeniu lżejszych ażurowych kół i opon o większym przekroju oraz zainstalowaniu pojemniejszego zbiornika paliwa. Samochód wytwarzany był prawie całkowicie w kraju, z udziałem wielu poddostawców.
Samochód osobowy Polski Fiat 508 III Junak - odmiana 4-drzwiowa

Samochód osobowy Polski Fiat 508 III Junak - odmiana 4-drzwiowa

W początku 1939 roku tylko niepełne 5% jego elementów pochodziło z importu. Model osobowy miał zamknięte nadwozie czteroosobowe, dwu- lub rzadziej czterodrzwiowe, wykonane z profilowanych wytłoczek stalowych. Niewielki bagażnik był dostępny wyłącznie od wewnątrz, po odchyleniu oparcia tylnego siedzenia. Na tylnej ścianie nadwozia nad dzielonym sprężystym zderzakiem były zamocowane dwa koła zapasowe. Samochód Polski FIAT 508 III/W Łazik zaprojektowany w końcu 1935 roku w Biurze Studiów PZInż. różni się od modelu osobowego m.in. otwartym nadwoziem, umożliwiającym szybkie zajęcie miejsc lub opuszczenie wozu przez 4-osobową załogę w warunkach bojowych. Nadwozie o konstrukcji stalowej, w części tylnej z drewnianym szkieletem budowane do 1937 roku w wersji z krótkimi błotnikami przednimi, wydłużonym kanciastym kufrem i kołem zapasowym umieszczonym na jego tylnej ścianie, a w latach 1837-1939 z długimi błotnikami, z wnękami do umieszczenia kół zapasowych i krótszym bagażnikiem o zaokrąglonych kształtach było chronione od wpływów atmosferycznych brezentowym składanym dachem i przypinanymi tak zwanymi boczkami (też brezentowymi), osłaniającymi wejście do wozu. Szyba przednia osadzona w metalowej ramie mogła być opuszczana na maskę w razie konieczności użycia broni maszynowej lub strzeleckiej. Wnętrze pojazdu było dobrze przystosowane do potrzeb wojskowego użytkownika: przesuwane siedzenia przednie konstrukcji rurowej, torby skórzane mocowane na tylnej stronie ich oparć, uchwyty do broni strzeleckiej i skrzynka na granaty ręczne były wyposażeniem standardowym. W zależności od przeznaczenia (łączność, dowódczy, sztabowy, zwiadowczy itp.) wyposażenie wzbogacano. W niektórych pojazdach montowano uzbrojenie, przeważnie ręczny karabin maszynowy 7,92 mm wz.28, niekiedy na podstawie przeciwlotniczej. W celu podniesienia walorów terenowych stosowano we wszystkich wariantach ogumienie o terenowym bieżniku, blokadę mechanizmu różnicowego napędzanej tylnej osi i zmianę przełożenia przekładni głównej. Wszystkie modele Łazików, podobnie jak i wojskowe odmiany furgonów miały solidne haki pociągowe przednie i tylne. Nadwozia Łazików były wykonywane w PZInż. i w Zakładach Przemysłowych "Bielany" S.A. w Warszawie. Towarowy Polski Fiat 508 III był jedną z wersji popularnego "Junaka".
Samochód Polski Fiat 508 Łazik z pierwszej serii produkcyjnej

Samochód Polski Fiat 508 Łazik z pierwszej serii produkcyjnej

Samochody "półciężarowe" budowane były w postaci kompletnych podwozi z przegrodą czołową zaopatrzonych w deska rozdzielczą i urządzenia sterownicze. Wytwarzanie towarowych Polskich Fiatów 508 III nie wymagało dodatkowych nakładów inwestycyjnych w celu stworzenia odpowiedniej bazy produkcyjnej. "Półciężarówki" miały bowiem typowe zespoły napędowe oraz typowe podwozia modelu. Skrzynia biegów, przekładnia główna tylnego mostu i ewentualnie blokada mechanizmu różnicowego pochodziły z modeli seryjnych. Nadwozia dla wojskowego odbiorcy wykonywane były w Nadwoziowni Specjalnej FSOiP. W wersji skrzyniowej były to drewniano-stalowe kabiny kierowcy bez drzwi lub z drzwiami połówkowymi. Kabiny były połączone drewnianą ścianą tylną ze skrzynią ładunkową wykonaną z drewna i okutą stalowymi wzmocnieniami. Powierzchnia ładunkowa kryta byłe brezentową opończą rozpiętą na metalowych pałąkach. Na rynek cywilny dostarczano za pośrednictwem "Polski Fiat" Spółka Akcyjna w zasadzie same podwozia (z wersji osobowej), które karosowano indywidualnie bądź małoseryjne w warsztatach spółki i innych prywatnych nadwoziowniach, bardzo często według wzorów PZInż. lub "Polskiego Fiata". Podstawowym modelem towarowego Polskiego Fiata był furgon zamknięty o nośności użytkowej (z obsługą) 400 kg. Miał on dwudrzwiowe nadwozie o liniach opływowych ze szkieletem z twardego drewna, pokryty lakierowaną blachą. W skład wyposażenia wchodziło jedno koło zapasowe, kierunkowskazy, pojedyncza wycieraczka szyby przedniej, komplet narzędzi i podnośnik. Sanitarki przeznaczone dla jednego leżącego różniły się od furgonów zamkniętych tylko niewielkimi szczegółami wykonania. Samochody te, przewidziane były przez dowódcę Broni Pancernych; jako podstawowy model wojskowego drogowego pojazdu sanitarnego dla jednego rannego. W jednostkach Wojska Polskiego używano etatowo samochody Polski FIAT 508 III we wszystkich odmianach wojskowych i cywilnych. Najbardziej rozpowszechniony w tej służbie był jednak łazik, furgon, zwłaszcza otwarty oraz osobowy z zamkniętym dwudrzwiowym nadwoziem. Pewną ich liczbę (jak również furgonów) używała z powodzeniem poczta np. w stolicy, gdzie służyły m.in. jako wozy techniczne.
Dane taktyczno-techniczne samochodu osobowego Polski Fiat 508 III Junak:

* nadwozie drewniano-stalowe, osadzone na ramie rama stalowa, z podłużnicami o profilu teowym, wzmocniona w części środkowej krzyżową poprzecznicą silnik typu: Fiat 108 (PZInż 117) 4-cylindrowy, 4-suwowy, dolnozaworowy, chłodzony cieczą, umieszczony z przodu napędza koła tylne

* średnica cylindra x skok tłoka / pojemność skokowa - 65x75mm/ /995 cm3

* stopień sprężania - 6.6:1

* moc - 24 KM przy 3600 obr/min

* sprzęgło suche, jednotarczowe

* skrzynia biegów o czterech przełożeniach do jazdy w przód i biegu wstecznym

* zawieszenie przednie i tylne - osie sztywne, resory piórowe półeliptyczne z hydraulicznymi amortyzatorami

* hamulce bębnowe, hydrauliczne na 4 koła, hamulec ręczny mechaniczny

* ogumienie - Polska Opona Stomil 4,50x16"

* wymiary użytkowe wnętrza przedziału ładunkowego: długość / wysokość / szerokość - 1320/1050/1240 mm

* rozstaw kół / rozstaw osi -1200/2300 mm

* prześwit -160 mm

* masa własna - ok. 760 kg

* prędkość maksymalna - 85 km/h

* zużycie paliwa ok. 8 I/100 km

* nośność 500 kg

Literatura:

* Jan Taczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca Pojazdy w Wojsku Polskim 1919-1939, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" Pruszków 1995

* i inne.